آمپوتاسیون به معنای جراحی قطع قسمتی از اندام انسان است و این اقدام جراحی از دسته‌ی کهنه‌ترین و پیچیده‌ترین عمل‌های جراحی به حساب می‌آید. معمولاً هدف از انجام آمپوتاسیون، حفظ جان فرد مبتلا به آسیب دیدگی یا بیماری است. در این مقاله، به دلایل انجام آمپوتاسیون و تأثیرات آن بر زندگی بیماران پرداخته خواهد شد.
آمپوتاسیون در دیابت:
در بیماران دیابتی، اختلال در خونرسانی و عصبی می‌تواند به وجود آمدن زخم‌های شدید در پاها منجر شود. این زخم‌ها به درمان معمولی پاسخ نمی‌دهند و در صورت عدم درمان می‌تواند به تاخیر در نیکوکاری و در نهایت به آمپوتاسیون منتهی شود.
آمپوتاسیون در تصلب شرایین:
آترواسکلروز یا سخت شدن عروق از عوامل مهمی است که به آمپوتاسیون منجر می‌شود. این مشکل معمولاً در افراد مسن رخ می‌دهد و منجر به کاهش جریان خون به قسمتی از اندام می‌شود. اگر جریان خون به اندام به حدی کم شود که بافت‌ها مرده شوند، اندام می‌تواند سیاه شود و به عفونت بیمار منتقل شود.
آمپوتاسیون در صدمات وارده:
گاهی اوقات در حادثات، قسمتی از اندام قطع می‌شود و یا به شدت آسیب می‌بیند. اگر بافت‌های آسیب دیده نتوانند ترمیم شوند و یا پیوند داده شود، آمپوتاسیون یک راه حل است.
آمپوتاسیون در تومورهای اندام:
در برخی موارد، تومورهای اندام به حدی پیشرفت می‌کنند که امکان بازسازی اندام وجود ندارد و آمپوتاسیون ضروری می‌شود.
آمپوتاسیون در ناهنجاری‌های مادرزادی:
در برخی ناهنجاری‌های مادرزادی، اندام معلول نه تنها به بیمار کمک نمی‌کند بلکه ممکن است حرکت او را محدود کند. در این موارد، آمپوتاسیون و استفاده از اندام مصنوعی می‌تواند به بیمار کمک کند.
آمپوتاسیون در عفونت‌های غیر قابل کنترل:
عفونت‌های مزمن مانند استئومیلیت ممکن است به درمان‌های معمولی پاسخ ندهند و آمپوتاسیون به منظور جلوگیری از انتشار عفونت در بدن انجام می‌شود.
آمپوتاسیون به دلیل اندازه اندام:
در بعضی موارد، اندام بیمار به حدی بزرگ و سنگین می‌شود که به حرکت بیمار اجازه نمی‌دهد و آمپوتاسیون به عنوان یک راه حل آخرین انتخاب انجام می‌شود.
آمپوتاسیون یک جراحی پیچیده است که تأثیرات جسمی و روحی زیادی بر بیمار دارد. این تصمیم هم برای پزشکان دشوار است و هم برای بیماران. بیشتر بیماران پس از آمپوتاسیون با افسردگی مواجه می‌شوند، اما در بسیاری از موارد، این تصمیم ضروری است تا جان بیمار نجات پیدا کند و او قادر به زندگی بهتری با اندام مصنوعی باشد.
مراحل قطع عضو چگونه انجام می‌شود
در ابتدا ممکن است به نظر برسد که قطع عضو یک عمل جراحی ساده است، اما واقعیت این‌طور نیست. در این نوع از عمل‌های جراحی، پزشک جراح باید به جزئیات بسیار مهمی توجه کند تا بیمار پس از عمل جراحی با مشکلات زیادی مواجه نشود و بتواند از اندام مصنوعی بهتری استفاده کند.
عوارض زودرس قطع عضو معمولاً شامل موارد زیر هستند:
عفونت:
بعد از هر عمل جراحی قطع عضو، احتمال وقوع عفونت وجود دارد. این عفونت ممکن است سطحی باشد که با تجویز داروهای ضد باکتری ترتیب بهبود پیدا کند، یا ممکن است عمقی باشد که در این صورت باید بخشی از بافت‌های مرده و عفونی از طریق یک عمل جراحی دیگر خارج شود. گاهی اوقات، خارج کردن بخیه‌ها از محل عمل می‌تواند به تخلیه ترشحات و بهبود عفونت کمک کند.
نکروز و تیرگی قسمتی از استامپ:
گاهی اوقات، جریان خون به بخشی از پوست استامپ کافی نبوده و باعث تیرگی و مرگ سلول‌های آن بخش می‌شود. بافت‌های مرده باید حتماً از طریق یک عمل جراحی دیگر خارج شوند تا خطر عفونت از بین برود.
هماتوم:
هماتوم به معنای تجمع خون در یک فضای بسته است و بعد از قطع عضو معمولاً از عروق خونی که به خوبی بسته نشده‌اند، ایجاد می‌شود. در این موارد باید هماتوم خارج شود و استامپ پانسمان فشاری شود تا مجدداً خونریزی نکند. باقی ماندن هماتوم در بافت ممکن است خطر افزایش عفونت را افزایش دهد.
لخته شدن خون در وریدهای اندام:
برای پیشگیری از لخته شدن خون در اندام بعد از عمل جراحی، داروهای خاصی به بیمار تجویز می‌شود.
عوارض دیررس قطع عضو معمولاً عبارتند از:
اندام شبحی یا فانتوم (Phantom limb):
بعضی از بیماران پس از قطع عضو، هنوز حس وجود آن عضو را دارند. گاهی اوقات، فرد درد شدیدی را در قسمتی از اندام که واقعیتاً وجود ندارد، احساس می‌کند که به آن “درد فانتومی” می‌گویند.
درد استامپ:
این نوع درد در محل قطع عضو احساس می‌شود و ناشی از رشد غیرمعمول انتهای عصب‌های قطع شده اندام است. برای کاهش این درد، تغییراتی در سوکت انجام می‌شود و تزریق کورتیکوستروئید ممکن است مفید باشد. در صورت عدم تجاوز به درمان، عمل جراحی جدید برای برداشتن انتهای عصب ممکن است لازم باشد.
زخم فشاری:
گاهی اوقات، به علت عدم مطابقت استامپ با سوکت (یا لاغری استامپ)، فشار زیادی بر بخش‌هایی از استامپ وارد می‌شود. ابتدا پوست در این قسمت‌ها قرمز می‌شود و سپس تاول می‌زند و زخم می‌شود. درمان این وضعیت شامل تغییرات در سوکت است تا با استامپ هماهنگ شود. در صورت عدم کارآمدی، ممکن است نیاز به عمل جراحی مجدد برای استامپ وجود داشته باشد.
کاهش و محدودیت حرکت مفصل:
در صورتی که نرمش‌های لازم بعد از عمل جراحی قطع عضو به درستی انجام نشوند، ممکن است مفصل نزدیک به محل قطع محدودیت‌هایی در حرکت داشته باشد. درمان این مشکل به دست آوردن دوباره دامنه حرکتی مفصل با استفاده از فیزیوتراپی (انجام نرمش‌های کششی مفصل) است و در صورت عدم موفقیت، ممکن است نیاز به عمل جراحی دوباره باشد.
