استئومیلیت یک وضعیت التهابی در استخوان‌ها است که عمدتا به علت عفونت ایجاد می‌شود. در واقعیت، استئومیلیت معادل عفونت استخوان است. این بیماری جدی و خطرناکی است که نیاز به درمان سریع با آنتی‌بیوتیک دارد و گاهی نیاز به جراحی نیز دارد. علامت اصلی این بیماری درد و التهاب در منطقه استخوان است.
عفونت استخوان دو نوع حاد و مزمن دارد.
استئومیلیت حاد به عنوان عفونتی تعریف می‌شود که علائم آن در عرض چند روز شدیدتر می‌شود. این نوع بیماری به طور معمول در کودکان و نوجوانان، به خصوص پسران، مشاهده می‌شود.
عوامل مختلفی می‌توانند به عفونت حاد استخوان منجر شوند، اما شایع‌ترین عامل آن باکتری به نام استافیلوکوک طلایی است که در بیشتر موارد عفونت را ایجاد می‌کند. باکتری‌های دیگر نیز می‌توانند عامل عفونت استخوان باشند، از جمله استرپتوکوک، پنوموکوک، ای کولای، سالمونلا، و بروسلا. گاهی عفونت استخوان به علت عفونت قارچی نیز رخ می‌دهد.
عفونت استخوان ممکن است از طریق چند مکانیسم مختلف ایجاد شود، از جمله:
- جریان خون: بسیاری از بیماران ابتدا عفونت باکتریایی در دیگر مناطق بدن مانند گلودرد چرکی یا عفونت پوستی دیگر داشته باشند. باکتری‌ها ممکن است از منبع عفونت به جریان خون وارد شوند، سپس به استخوان بروند و در آنجا رشد و تکثیر کنند، علائم استئومیلیت را ایجاد کنند.
- زخم: در زخم‌های ناشی از اصابت اجسام خارجی به استخوان یا زخم‌های باز شده به دلیل شکستگی استخوان، باکتری‌ها می‌توانند به صورت مستقیم وارد استخوان شوند و عفونت را ایجاد کنند.
- مجاورت: در برخی مواقع، عفونت چرکی در نزدیکی استخوان قرار گرفته و از آنجا به استخوان منتقل شده و عفونت استخوان را ایجاد می‌کند.
اشخاصی که در خطر ابتلا به استئومیلیت یا عفونت استخوان هستند عبارتند از:
- افرادی که شکستگی یا خونریزی در داخل استخوان داشته‌اند.
- افرادی که پروتز یا اجسام فلزی در داخل استخوان دارند بعد از عمل جراحی قبلی.
- افرادی که اخیراً عمل جراحی در استخوان داشته‌اند.
- افراد با سیستم ایمنی ضعیف، مانند افراد مبتلا به ایدز، افرادی که داروهای شیمی درمانی مصرف می‌کنند، یا افرادی که نارساسی مزمن کلیه، کبد یا قلب دارند.
- افرادی که مواد مخدر تزریقی مصرف می‌کنند یا به الکل اعتیاد دارند.
- افرادی که سابقه عفونت استخوان داشته‌اند.
- افرادی که اختلال در حس لمس پوست دارند و از آن زخم‌های پوستی ناشی شده و سپس عفونت استخوانی را تجربه کرده‌اند، به عنوان مثال افراد مبتلا به دیابت.
عفونت استخوان بیشتر در استخوان‌های بلند اندام‌ها، به ویژه در نزدیکی مفصل‌ها رخ می‌دهد. برخی از مکان‌های شایع بروز استئومیلیت عبارتند از:
- متافیز پایین استخوان ران
- متافیز بالای استخوان درشت نی
- بالای استخوان بازو
- متافیز پایین استخوان رادیوس
- انتهای بالای استخوان ران
با رشد و تکثیر باکتری‌ها درون استخوان، سیستم ایمنی بدن واکنش نشان می‌دهد. این واکنش باعث فشار داخل استخوان می‌شود، که می‌تواند باعث بسته شدن عروق خونی شود و باعث نرسیدن خون به سلول‌های استخوان شود، که به مرگ آنها منجر می‌شود.
مواد سمی ترشح شده از باکتری‌ها نیز می‌تواند به آسیب رساندن به سلول‌های استخوانی بپردازد. این سلول‌های مرده بهمراه بقایای گلبول‌های سفید کشته شده در منطقه عفونت، چرک را تشکیل می‌دهند.
باعث افزایش فشار درون استخوان می‌شود، که باعث بسته شدن عروق خونی و نرسیدن خون به سلول‌های استخوان می‌شود و می‌تواند به مرگ آنها منجر شود.
همچنین، مواد سمی ترشح شده از باکتری‌ها به برداشته شدن از املاح کلسیم از استخوان کمک می‌کنند و باعث نرم شدن آن در منطقه عفونت می‌شوند.
با گذر زمان، چرک در درون استخوان جمع می‌شود و آبسه‌ها یا مراکز تجمع چرک را ایجاد می‌کند. با بزرگ‌تر شدن آبسه، چرک می‌تواند استخوان را سوراخ کند و به زیر پریوست راه پیدا کند. این فرآیند می‌تواند به نکروز و مرگ استخوان منجر شود.
هنگامی که پریوست از استخوان جدا می‌شود، استخوان جدیدی به نام اینولوکروم (Involucrum) در میان پریوست و استخوان ایجاد می‌شود. استخوان مرده نیز به نام سکستروم (Sequestrum) شناخته می‌شود.
در ادامه، حالت‌های مختلفی ممکن است ایجاد شود:
- آبسه زیر پریوست ممکن است پس از مدتی پریوست را هم پاره کرده و از بین عضلات به زیر پوست رفته و سپس از پوست خارج شود.
- عفونت و چرک ممکن است به داخل مفصل نزدیک استخوان بروند و عفونت مفصلی یا آرتریت چرکی ایجاد کنند.
- ممکن است مقاومت بدن به عفونت پایان یابد و بدن عفونت را ریشه‌کن کند.
- ممکن است مقاومت بدن عفونت را ایزوله کند، اما یک کانون مزمن عفونت در استخوان باقی بماند.
علائم عفونت استخوان یا استئومیلیت چیست ؟
عفونت استخوان عارضه‌ای جدی است که ممکن است به سلامتی عمومی فرد آسیب بزند. این بیماری معمولاً با علائمی شدید و ناراحت‌کننده همراه است. علائم عفونت استخوان به صورت زیر می‌باشند:
- درد شدید و تندرنس (تحمل درد زیاد) در نقطه‌ی عفونت‌زده استخوان. این درد معمولاً با فشار دادن به منطقه مورد عفونت تشدید می‌شود و فرد بیمار به دلیل شدت درد اندام را نمی‌تواند حرکت دهد.
- تورم و گرم شدن منطقه‌ی عفونت‌زده.
- قرمزی پوست در منطقه‌ی عفونت‌زده.
- تب و لرز، تهوع و استفراغ، افزایش تعداد نبض، بی‌اشتهایی و خشکی زبان (ناشی از کم‌آبی).
- در نوزادان، علائم معمول عفونت مثل تب و لرز ممکن است وجود نداشته باشد ولی به عوض علائمی مانند شیر نخوردن، بیقراری و وزن کم کردن وجود داشته باشد. در این موارد نوزاد اندام مبتلا را بیحرکت نگه می‌دارد.
علائم رادیولوژی (تصویربرداری) عفونت حاد استخوان عموماً تغییرات استخوانی در تصاویر رادیولوژی (تصویربرداری) بیماران مبتلا به عفونت حاد استخوان بعد از دو هفته از شروع بیماری قابل مشاهده هستند. در نتیجه، پزشک معالج برای تشخیص عفونت حاد استخوان تاکید زیادی بر روی تصویر رادیولوژی ساده نمی‌کند. با این حال، مهمترین تغییراتی که در تصاویر رادیولوژی ساده دیده می‌شود عبارتند از:
- پوکی استخوان در منطقه‌ی عفونت‌زده.
- تشکیل استخوان جدید در اطراف منطقه‌ی عفونت‌زده (اینولکروم).
از اسکن‌های رادیوایزوتوپ (استفاده از تکنیسیم ۹۹، گالیم ۶۷ و یا ایندیم) می‌توان برای تشخیص زودتر عفونت حاد استخوان استفاده کرد. همچنین، ام آر آی نیز برای تشخیص زودهنگام استئومیلیت حاد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
آزمایش خون نیز به تشخیص این بیماری کمک می‌کند. در خون بیمار، افزایش تعداد گلبول‌های سفید و مثبت شدن آزمایشات ESR و CRP (نشانگرهای التهابی) وجود دارد.
همچنین، کشت خون این بیماران در ۵۰ درصد موارد مثبت می‌شود و میکروب مولد استئومیلیت در کشت خون دیده می‌شود. تشخیص نهایی این بیماران با کشیدن چرک داخل استخوان یا زیر پریوست با سوزن و بررسی آن انجام می‌شود.
درمان عفونت حاد استخوان یا استئومیلیت حاد چیست ؟
درمان عفونت حاد استخوان بسیار مهم و ضروری است و باید بلافاصله بعد از تشخیص بیماری آغاز شود. درمان اصلی استئومیلیت حاد، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های تزریقی (واژینالی) است. این نوع آنتی‌بیوتیک‌ها باید به صورت اورژانسی و هر چه سریعتر برای بیمار تجویز شوند.
در ابتدا که نوع میکروب مولد عفونت و نیز حساسیت آن به آنتی‌بیوتیک‌ها مشخص نیست، پزشک معالج از یک یا ترکیبی از دو آنتی‌بیوتیک که توانایی مقابله با بیشترین تعداد باکتری‌ها را دارند استفاده می‌کند.
بعد از چند روز، جواب کشت میکروبی بیمار آماده می‌شود و آزمایشگاه به پزشک اطلاع می‌دهد که نوع میکروب مولد عفونت استخوان چه بوده و کدام آنتی‌بیوتیک بهترین انتخاب برای درمان است. در این زمان پزشک معالج می‌تواند آنتی‌بیوتیک مناسب‌تری را برای بیمار تجویز کند.
اگر درمان آنتی‌بیوتیکی در مراحل ابتدایی بیماری یعنی قبل از ایجاد چرک آغاز شود، ممکن است نیازی به عمل جراحی برای خارج کردن چرک از استخوان نباشد و آنتی‌بیوتیک به تنهایی بتواند عفونت را متوقف کند. ولی در اکثر موارد به علت تأخیر در تشخیص و شروع درمان، چرک در استخوان و اطراف آن ایجاد می‌شود. در این موارد، بیمار حتماً نیاز به عمل جراحی برای خارج کردن چرک دارد.
در عمل جراحی بیماران مبتلا به عفونت حاد استخوان، چرک زیر پریوست (غلاف محافظ استخوان) کاملاً تخلیه می‌شود و قسمتی از کورتکس (پوسته‌ی خارجی) استخوان سوراخ می‌شود تا پزشک بتواند چرک داخل استخوان را هم خارج کند.
سپس لوله‌هایی به نام درن در داخل استخوان قرار می‌گیرند که سر آنها از زخم خارج می‌شود و به یک محفظه‌ی پلاستیکی متصل می‌شود. این لوله‌ها چند روز در داخل استخوان باقی می‌مانند تا بقیه‌ی ترشحات عفونی از استخوان خارج شوند.
بعد از شروع درمان، علائم بیماران معمولاً پس از ۲۴ ساعت تا حدودی فروکش می‌کنند. اما درمان آنتی‌بیوتیکی باید حداقل ۶ هفته ادامه داشته باشد. پزشک برای مشخص کردن مدت زمان مورد نیاز برای ادامه آنتی‌بیوتیک از علائم بالینی بیمار و آزمایش ESR استفاده می‌کند.
دیگر درمان‌هایی که برای بیمار مبتلا به عفونت حاد استخوان انجام می‌شود عبارتند از:
- دادن سرم و مایعات به بیمار برای درمان کم‌آبی.
- تزریق مسکن و تب‌بر.
- بیحرکت کردن اندام گرفتار با استفاده از آتل و بالانگاه نگه‌داشتن اندام مبتلا. پس از چند هفته، آتل از بیمار خارج می‌شود و حرکات مفاصل اندام شروع می‌شود.
- شروع راه‌رفتن بیمار پس از قوی شدن استخوان و عضلات اندام و بدست آمدن دامنه‌ی حرکتی مناسب در مفاصل اندام.
عوارض عفونت حاد استخوان چیست؟
اگر درمان در ۵-۳ روز اول بیماری آغاز شود، معمولاً نتیجه‌ای خوب خواهد داشت. اما در صورت تأخیر یا عدم درمان، ممکن است عوارض جدی و ناپسندی ایجاد شود. برخی از این عوارض عبارتند از:
- انتشار میکروب و عفونت به سایر اندام‌ها از طریق جریان خون که ممکن است به فوت بیمار منجر شود.
- سرایت عفونت به مفصل مجاور استخوان و ایجاد آرتریت چرکی یا عفونت مفصل.
- تخریب صفحه‌ی رشد استخوان و متوقف شدن رشد استخوان که ممکن است به کوتاهی استخوان و یا رشد نامتقارن استخوان و تغییر شکل منجر شود.
- تحریک صفحه‌ی رشد استخوان و رشد بیشتر استخوان.
- تبدیل شدن عفونت حاد استخوان به عفونت مزمن.
- تخریب شدید استخوان و از بین رفتن قسمتی از آن.
- ضعیف شدن استخوان و بدنبال آن شکستگی مرضی یا پاتولوژیک استخوان.
