حس لامسه، یکی از حواس پنج گانه انسان، نقش مهمی در ارتباط با محیط خارجی دارد. این حس، امکان شناسایی و تعامل با اجسام و محیط اطراف را فراهم می‌کند. اگرچه حس بینایی ممکن است پیچیده‌ترین حس از حواس پنج‌گانه باشد ولی حس لامسه به عنوان یکی از حواس اساسی تلقی می‌شود.
با کمک حس لامسه، ما قادر به شناسایی خصوصیات اجسام هستیم، از جمله شکل، دما، سختی یا نرمی، زبری یا لطافت. این حس به ما اجازه می‌دهد که بدون نیاز به دیدن، اجسام را احساس کرده و تشخیص دهیم. همچنین، حس لامسه به ما کمک می‌کند تا از خطرات دوری کنیم؛ به طور مثال، ما اجسامی که داغ یا تیز هستند را با استفاده از این حس شناسایی و از آنها دوری می‌کنیم.
علاوه بر این، لذت لمس و احساس اجسام نیز توسط حس لامسه تجربه می‌شود. این حس امکان لذت بردن از لمس کردن صورت نرم کودک یا بوسیدن او را به ما می‌دهد.
اختلالات حس لامسه و خواب رفتن اندام‌ها اختلالات در حس لامسه ممکن است به شکل‌های مختلفی نمایان شوند. این اختلالات ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- کاهش توانایی حس لمس و احساس خواب رفتن پوست یا از بین رفتن کامل حس لمس.
- احساس گزگزی یا سوزش در پوست هنگام لمس یک جسم.
- شایع‌ترین حالت‌ها در این زمینه، خواب رفتن یا احساس سردی و کم‌حسی در انتهای اندام‌ها مانند دست‌ها و پاها هستند.
خواب رفتن دست و پا دارای دلایل متعددی است. از جمله دلایل احتمالی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خواب رفتن ناشی از فشار خارجی بر روی عصب‌های محیطی: مدت طولانی نشستن در حالت چهارزانو یا دوزانو و یا فشار بر روی اعصاب در نقاط خاصی از بدن می‌تواند باعث احساس خواب رفتگی و کم‌حسی در انتهای اندام‌ها شود.
- خواب رفتن ناشی از فشار داخلی بر روی عصب‌های محیطی: تونل‌های بافتی در مناطقی از بدن می‌توانند باعث فشرده شدن عصب‌ها شده و خواب رفتگی و احساس گزگزی در انتهای اندام‌ها ایجاد کنند.
- بیماری‌های مرتبط با تنگی تونل‌ها: مانند سندرم کارپ و تنگی تونل مچ دستی که می‌توانند باعث اختلال در عبور عصب‌ها از این تونل‌ها شده و به خواب رفتن دست و انگشتان بیانجامد.
- تغییرات هورمونی: تغییرات هورمونی در طول زمان مانند بارداری یا یائسگی می‌توانند به تورم تاندون‌ها و افزایش فشار بر روی عصب‌ها و در نتیجه خواب رفتن دست‌ها و پاها منجر شوند.
تشخیص و درمان این اختلالات نیازمند مشاوره و بررسی توسط پزشک متخصص است. در بعضی موارد، تغییرات سبک زندگی، تمرینات فیزیکی و درمان‌های دارویی می‌توانند به بهبود این مشکلات کمک کنند، اما در موارد جدی‌تر ممکن است نیاز به جراحی وجود داشته باشد.
خواب رفتن ناشی از فشار به ریشه اعصاب محیطی ریشه‌های اعصاب محیطی پس از عبور از اندام‌ها برای ورود به نخاع، از درون سوراخ بین مهره‌ها و از مجاورت دیسک بین مهره‌ها عبور می‌کنند. فتق دیسک بین مهره‌ای که نوعی جابجایی دیسک است، می‌تواند به ریشه عصبی مجاور آن فشار آورده و باعث خواب‌رفتگی عصب مربوطه شود. فتق دیسک‌های گردنی موجب خواب‌رفتن دست‌ها و فتق دیسک‌های کمری می‌شوند که موجب خواب‌رفتن پاها می‌شوند. به عنوان مثال، فتق دیسک بین مهره‌ای پنجم و ششم گردنی می‌تواند باعث خواب‌رفتگی اطراف شست دست شود و فتق دیسک بین مهره‌های چهارم و پنجم کمری می‌تواند خواب‌رفتگی قسمت داخلی ساق و شست پا را ایجاد کند. این بیماران معمولاً دچار درد در گردن یا کمر، انتشار درد به دست یا پا و بی‌حسی دست یا پا هستند. بسیاری از افراد مبتلا به فتق دیسک بین مهره‌ای با انجام نرمش‌ها برای تقویت عضلات گردن و کمر بهبود می‌یابند، اما برخی از آنها نیاز به عمل جراحی دارند.
اختلال در انتقال پیام‌های حسی در سیستم عصبی مرکزی پس از ورود به نخاع، اعصاب در مسیر آن به سمت بالا حرکت می‌کنند و پس از عبور از بصل النخاع و قسمت‌های عمقی مغز به قشر مغز می‌روند و در آنجا به صورت حس تفسیر می‌شوند. انتقال پیام‌های عصبی در این مسیر ممکن است به دلیل آسیب‌های بافتی با مشکل مواجه شود. این اختلال در انتقال پیام‌های حسی می‌تواند باعث خواب‌رفتگی دست یا پا شود. یکی از معروف‌ترین این بیماری‌ها مولتیپل اسکلروزیس یا MS است.
ضعف یا بیماری اعصاب محیطی ناشی از بیماری‌های متابولیک گاهی به دلیل بیماری‌های سیستمیک، عصب‌های حسی دچار اختلال می‌شوند. معروف‌ترین بیماری که این مشکلات را ایجاد می‌کند، دیابت است. زمانی که بیماری دیابت مدت طولانی بدون درمان باقی می‌ماند یا به‌طور ناقص درمان می‌شود، عملکرد اعصاب حسی بدن تحت تأثیر قرار می‌گیرد و ممکن است به تدریج اختلال کند. این کاهش حس، هر چه به سمت پایینتر اندام‌ها می‌رویم، شدیدتر می‌شود. به همین علت این وضعیت به نام “بی‌حسی دستکش و جورابی” نیز شناخته می‌شود، به این معنی که در مناطقی که دست و پا با دستکش و جوراب پوشانده می‌شوند، پوست دست و پا بی‌حس می‌شود و فرد احساس خواب‌رفتگی می‌کند. هرچه بیماری پیشرفته‌تر شود، شدت خواب‌رفتگی دست و پا هم افزایش می‌یابد. برای کنترل این اختلالات حسی، می‌توان از کنترل دقیق قند خون و یا مصرف ویتامین‌های مورد نیاز استفاده کرد. همچنین، کم‌کاری یا پرکاری تیروئید نیز می‌تواند منجر به اختلال حسی با خواب‌رفتگی دست و پا شود. همچنین، مسمومیت ناشی از سرب یا آلومینیوم نیز ممکن است این مشکلات را ایجاد کند. خواب‌رفتگی دست و پا نشان‌دهنده مشکلات جدی است. اگر این مشکلات مکرر و مداوم باشند، بهتر است به پزشک مراجعه کرده و علت آن مشخص شده و درمان مناسب انجام شود.
